Danh mục
Giới thiệu tổng quan về công trình chùa Bút Tháp
Công trình: Chùa Bút Tháp hay Ninh Phúc tự
Địa điểm: Huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh, Việt Nam
Thời gian hình thành: Thế kỷ 13
Giá trị: Di tích quốc gia đặc biệt
Chùa Bút Tháp, còn được gọi là Ninh Phúc Tự hay chùa Nhạn Tháp, nằm trong khuôn viên rộng hơn 1 ha, tại thôn Bút Tháp, xã Đình Tổ, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh.
Chùa xây dựng trong thời kỳ vua Trần Thánh Tông (1258-1278), năm 1647 một đợt trùng tu lớn diễn ra. Ngôi chùa hiện nay về cơ bản giữ nguyên quy mô và cấu trúc của ngôi chùa xưa. Sau đó, chùa đã được trùng tu nhiều lần vào các năm 1739, 1903, 1915, 1921 và gần đây nhất là trong giai đoạn từ năm 1992 đến 1996.
Vào năm 1876, khi vua Tự Đức đến thăm chùa, ông đã bất ngờ khi nhìn thấy một cây tháp hình dáng khổng lồ và đặt tên cho nó là Bút Tháp.
Kiến trúc công trình chùa Bút Tháp
Đến ngày nay, Chùa Bút Tháp ở Bắc Ninh vẫn là một trong số rất ít các ngôi chùa cổ với quy mô kiến trúc lớn được bảo tồn ở Đồng bằng Bắc Bộ.
Chùa Bút Tháp ở Bắc Ninh còn lưu giữ được nhiều công trình di tích từ thế kỷ 17, bao gồm 8 công trình chính được bố trí theo một trục “Thần Đạo” dài hơn 100m và hướng về phía Nam. Phần chùa chính được bao quanh bởi hai dãy hành lang hai bên tạo thành kiến trúc theo kiểu “Nội Công Ngoại Quốc”.
Chùa sử dụng vật liệu đá làm nền, bệ, lan can, phần công trình sử dụng khung gỗ chịu lực và lợp ngói. Tổng cộng có tới 51 bức chạm khắc đá với nhiều đề tài khác nhau, nhưng đều thống nhất về phong cách và thời gian thực hiện.
Chùa Bút Tháp là nơi lưu giữ những kiệt tác tượng Phật vô giá như tượng Phật ngàn tay, ngàn mắt, tượng Tây Thiên Đông Độ, tượng Thị Kính, tượng Tuyết Sơn, tượng chân dung Hoàng hậu Trịnh Thị Ngọc Trúc và công chúa Ngọc Duyên… Ngoài ra, chùa còn lưu giữ hơn 70 pho tượng gỗ khác, với các tư thế quỳ, đứng ngồi rất sinh động.
Tam quan (Triple – gate entrance, ký hiệu A), nằm tại phía Nam, điểm đầu của trục “Thần đạo” trong tổng thể bố cục.
Tháp chuông (Bell tower, ký hiệu B) là điểm thứ 2 trên trục “Thần đạo” sau Tam quan. Nó có dạng mặt bằng hình vuông với 3 gian, cao 2 tầng. Tháp chuông được đặt ngay trước cửa chính của chùa, là nơi tiếp đón và chào đón du khách khi đến tham quan chùa Bút Tháp.
Sau Tháp chuông là tổ hợp cụm công trình bao gồm tòa Tiền đường (Front/ lower hall, ký hiệu C), tòa Thiêu Hương (nơi nhà sư làm lễ, Hall of the Censers, ký hiệu D) và Thượng Điện (Hall of the main altars, ký hiệu E). Tổ hợp cụm công trình này tạo thành hình chữ “Công”.
Tòa Tiền Đường có 7 gian và được bao quanh bởi các hàng hiên. Tòa Thiêu Hương nối liền với Thượng Điện, đóng vai trò như một hành lang kết nối.
Tòa Thượng Điện có 5 gian, hàng hiên bao quanh được trang trí bằng lan can đá. Tọa lạc bên trong tòa là tượng Phật Quan Âm nghìn tay, nghìn mắt, được chạm khắc vào năm 1656. Tượng cao 3,7m, rộng 2,1m và sâu 1,15m, với cánh tay xa nhất dài đến 200cm. Tượng được chạm khắc với 11 đầu, 42 tay lớn và 952 tay ngắn khác nhau. Ngoài tượng Quan Âm, Thượng Điện còn chứa đựng nhiều tượng Phật khác.
Từ Thượng Điện đi qua một chiếc cầu đá uốn cong ba nhịp để đến tới Tích Thiện Am. Cầu có 12 bức phù điêu đá chạm khắc chim muông hoa lá. Việc xây dựng cầu bắt đầu từ năm 1646-1647 dưới sự chủ trì của Thiền sư Minh Hành, người trụ trì chùa trong thời gian từ năm 1644-1659.
Tích Thiện Am là một tòa nhà 5 gian, ba tầng mái, được xây dựng vào năm 1739. Trong Tích Thiện Am, có tháp Cửu Phẩm Liên Hoa, một tháp gỗ cao 7m, bao gồm 9 tầng, 8 mặt, có thể quay tròn quanh trục. Tháp này có gắn tượng Phật và 32 bức chạm những cảnh dân gian hay đề tài trong Phật thoại. Tích Thiện Am còn được gọi là Tòa nhà Cửu Phẩm Liên Hoa (Hall of the Nine Degrees – ký hiệu F), vì mỗi tầng của tháp được tượng trưng bằng một đài sen, đại diện cho 9 cấp tu hành chính quả trong Phật giáo.
Thiền viện (Monks assembly hall – ký hiệu G) hay nhà Trung nằm ngay phía sau Tích Thiện am. Thiền viện là một tòa 7 gian, kích thước hẹp, tương tự như 5 gian của tòa Thượng Điện.
Đền thờ Hoàng thái hậu, Công chúa (Princes altar – ký hiệu H) hoặc Hậu đường nằm phía sau Thiền viện. Nơi đây được dùng để thờ Hoàng thái hậu Trịnh Thị Ngọc Trúc (Diệu Viên) – hoàng hậu của nhà Lê trung hưng, tại vị từ 1630-1642 – và con gái là công chúa Lê Thị Ngọc Duyên (Diệu Tuệ), hai người đã đóng góp công đức để trùng tu lại ngôi chùa. Công trình này có quy mô tương tự như Thiền viện. Ngày nay, đây là nơi được sử dụng để đặt bàn thờ thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Hậu đường (Rear Hall – ký hiệu I) cùng với hành lang hai bên tạo tạo thành dải hành lang bao quanh chùa.
Nhà tổ (Abbot’s shrine – ký hiệu J) là một tòa 5 gian, nằm ở phía đông của khuôn viên chùa Bút Tháp, gần Tháp Báo Nghiêm.
Tháp Báo Nghiêm (Bao Nghiem Stupa – ký hiệu K) tọa lạc tại phía Đông của Chùa Bút Tháp, ngoài khuôn viên chùa. Được xây dựng vào năm 1647, thời sư Minh Hành – trụ trì chùa từ năm 1644-1659, tháp được tạo dựng để tưởng nhớ hoà thượng Chuyết Chuyết, một tu sĩ Trung Quốc từng trụ trì chùa vào khoảng năm 1643.
Với kiến trúc độc đáo, tháp (Stupa) là một dạng công trình hiếm thấy trong kiến trúc Phật giáo Việt Nam. Tháp Báo Nghiêm như một cây bút khổng lồ, vươn thẳng tới trời xanh với chiều cao 13,05 mét, bao gồm 5 tầng và được xây bằng đá xanh. Tầng đáy rộng hơn với mái hiên nhô ra, còn 4 tầng trên có kích thước gần giống nhau, mỗi cạnh rộng 2 mét. Năm góc của 5 tầng có 5 quả chuông nhỏ thể hiện tính linh thiêng của công trình.
Lòng tháp được bao quanh bởi hai vòng tường được cấu tạo bằng cột và lan can, tạo thành một khoang tròn có đường kính 2,29 mét. Tầng dưới cùng của tháp có 13 bức chạm đá hình các con thú, thể hiện tài ghép đá và nghệ thuật điêu khắc tuyệt vời của người thợ Việt Nam xưa. Tháp Báo Nghiêm là một trong những tuyệt tác kiến trúc Phật giáo Việt Nam, mang trong mình giá trị lịch sử và văn hóa đặc biệt.
Ngoài khuôn viên chùa, còn có các công trình bia và tháp mộ của các sư trụ trì chùa, trong đó bao gồm tháp Tâm Hoa, Tháp Tôn Đức và Tháp Ni Châu nằm phía sau Hậu đường.
Tổng thể kiến trúc của Chùa Bút Tháp ở Bắc Ninh là một ngôi chùa cổ, lưu giữ nhiều di sản của thế kỷ 17 và được đánh giá là một kiệt tác của kiến trúc và điêu khắc cổ tại Việt Nam.
Tóm tắt
Chùa Bút Tháp là một ngôi chùa cổ được xây dựng từ thế kỷ 13, nổi tiếng với các tòa tháp đá cao, kiến trúc đẹp và những tác phẩm điêu khắc tuyệt vời.
Các yếu tố đặc trưng của Chùa Bút Tháp bao gồm:
- Kiến trúc độc đáo: Chùa Bút Tháp là một trong những ngôi chùa có kiến trúc độc đáo ở Việt Nam. Những tòa tháp đá cao nổi bật, kiến trúc đẹp và phức tạp, được xây dựng bằng đá xanh và được trang trí bằng những họa tiết điêu khắc tinh xảo.
- Nghệ thuật điêu khắc: Chùa Bút Tháp là nơi lưu giữ nhiều tác phẩm điêu khắc cổ từ thế kỷ 17. Các tác phẩm này được tạo ra bởi những người thợ điêu khắc tài ba của Việt Nam xưa, với những họa tiết rất đa dạng, từ các con thú, hoa lá, đến các bức tranh tường tinh xảo.
- Văn hóa tôn giáo: Chùa Bút Tháp đã và đang là nơi thờ phụng của rất nhiều tín đồ Phật giáo. Nơi đây được coi là một trong những ngôi chùa quan trọng nhất của Việt Nam, là nơi tôn vinh những sư trụ trì và các vị Phật đã truyền bá đạo Phật.
Chùa Bút Tháp đã có tầm ảnh hưởng rất lớn đối với nền văn hóa Việt Nam, đặc biệt là trong lĩnh vực kiến trúc và nghệ thuật. Các tòa tháp đá cao cùng với những tác phẩm điêu khắc tuyệt vời của chùa đã tạo nên một truyền thống kiến trúc và điêu khắc độc đáo của Việt Nam. Chùa Bút Tháp cũng là một địa điểm hấp dẫn với khách du lịch, thu hút hàng nghìn lượt khách mỗi năm từ khắp nơi trên thế giới.
Tham khảo:
- bmktcn.com
- orientalarchitecture.com
